Niepłodność to problem, który dotyka coraz większej liczby par. Zmiana trybu życia, stres i odkładanie decyzji o rodzicielstwie „na później” to najczęściej spotykane przyczyny tego zjawiska. Oczywiście przedkładają się one na konkretne problemy natury somatycznej, które – w mniej lub w bardziej skuteczny sposób – można poddać terapii.
Szybka nawigacja
Słów kilka o statystyce
O bezpłodności mówimy wtedy, gdy kobieta nie może zajść w ciążę w okresie 12 miesięcy regularnego współżycia. Problem ten dotyczy około 20 procent par i – niestety – z każdym rokiem zatacza coraz szersze kręgi.
Według statystyk w przypadku 70 procent par cierpiących na bezpłodność, „winę” można jednoznacznie przypisać albo kobiecie (40 procent), albo mężczyźnie (30 procent). U pozostałych 30 procent par dotkniętych tym problemem trudno jednoznacznie ustalić, kto jest odpowiedzialny za taki stan rzeczy i co powoduje problem z zajściem w ciążę. Istnieją również takie pary, u których problem bezpłodności występuje po obydwu stronach. W takich przypadkach leczenie jest bardzo skomplikowane i – najczęściej – wymaga zastosowania indywidualnej terapii.
Dlaczego nie można zajść w ciążę?
Jeszcze kilkanaście lat temu powszechnie uważano, że za bezpłodność odpowiedzialne są przede wszystkim kobiety. Dziś dzięki rzetelnym badaniom coraz częściej wskazuje się również na mężczyzn. Specjaliści leczący bezpłodność wprowadzili dwa terminy, które dzielą przyczyny niemożności zajścia w ciążę na dwa czynniki: męski i żeński.
Do czynników męskich zaliczamy:
- niską koncentrację plemników w nasieniu – jeszcze kilkadziesiąt lat temu WHO za normę uważała 40 – 60 milionów plemników na 1 ml nasienia, dziś normy są ponad trzykrotnie niższe,
- stres, zbyt szybki styl życia,
- przegrzewanie jąder, stany zapalne w ich obrębie,
- terapie hormonalne, nieodpowiedni ubiór (uciskanie w okolicach krocza),
- rosnące zanieczyszczenie środowiska,
- zabiegi chirurgiczne w obrębie jąder i powrózek nasiennych,
- problemy z erekcją i ejakulacją, itd.
Do czynników żeńskich zaliczamy:
- zaburzenia jajeczkowania, w tym zespół policystycznych jajników,
- schorzenia tarczycy,
- problemy natury hormonalnej, w tym stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
- nadmierna masa ciała,
- nieprawidłowe działanie układu przysadki i podwzgórza,
- endometriozę,
- powikłania pooperacyjne.
U niektórych kobiet występuje również zjawisko niepłodności idiopatycznej. Jej leczenie jest bardzo trudne, gdyż do końca nie można ustalić, jakie są przyczyny tego stanu rzeczy.
Etapy leczenia niepłodności
Leczenie niepłodności rozpoczyna się od konsultacji lekarskiej. Jeśli para starająca się o dziecko jest młoda, istnieje możliwość prowadzenia dalszych, naturalnych starań. Wspomniane 12 miesięcy to w gruncie rzeczy wielkość statystyczna, która nie oznacza, że do zapłodnienia nie może dojść np. w 15 miesiącu. Na tym etapie bardzo często przeprowadza się badanie tak zwanego rezerwuaru jajeczkowania, czyli ogólnej liczby jajeczek, które mogą zostać potencjalnie zapłodnione.
Leczenie bezpłodności – badanie kobiet
Lekarz zajmujący się leczeniem bezpłodności, najprawdopodobniej zapyta kobietę o:
- długość trwania cyklu miesiączkowego i jego regularność,
- przebyte choroby (zwłaszcza w obrębie jamy brzusznej),
- ewentualne zabiegi chirurgiczne, mogące mieć związek z pracą jajników,
- objawy towarzyszące owulacji,
- schorzenia które pojawiły się dotychczas w rodzinie.
Konieczne może być też przeprowadzenie dodatkowych badań, w tym USG jajników i analizy stężenia progesteronu, które wykonuje się na 7 dni przed spodziewanym terminem miesiączki. W przypadku jeśli miesiączka wypada nieregularnie, konieczne jest określenie przyczyn powstawania takiego zjawiska i – jeśli to możliwe – ich wyeliminowanie. Dzięki temu proces leczenia bezpłodności będzie o wiele łatwiejszy do przeprowadzenia.
Jeśli miesiączka u kobiety w ogóle nie występuje, konieczne będzie przeprowadzenie badań na stężenie prolaktyny, FSH i LH. Jeśli wyniki tych badań nie będą prawidłowe (hiperprolaktynemia) zleca się wykonanie rezonansu magnetycznego. Wielu lekarzy decyduje się również na badania anatomiczne, w tym laparoskopię. Badanie to jest jednak obarczone dużym ryzykiem powikłań.
Leczenie niepłodności – badanie mężczyzn
Badania kliniczne u mężczyzn są zdecydowanie mniej złożone. Ograniczają się wyłącznie do badania nasienia (również pod kątem liczby plemników) i – rzecz jasna – wywiadu. Jeśli podczas rozmowy z lekarzem wynikną różne nieprawidłowości, najprawdopodobniej zlecone zostaną dodatkowe badania fizykalne, obejmujące również anatomię narządów płciowych.
Leczenie niepłodności a wspomaganie rozrodu
Wśród metod leczenia niepłodności bardzo często wskazuje się rozwiązania, które mają służyć wspomaganiu rozrodu. W praktyce metody te stosuje się wyłącznie w celu połączenia ze sobą plemnika i komórki jajowej. Oznacza to, że nie eliminują one problemu jakim jest konkretne schorzenie, a jedynie prowadzą do zapłodnienia. Niemniej warto o nich powiedzieć kilka słów:
Inseminacja domaciczna
Polega na naturalnym wprowadzeniu nasienia do wnętrza kobiety i doprowadzeniu do zapłodnienia wewnątrz jajowodu. Metodę tą stosuje się np. w przypadku tak zwanej „wrogości śluzu”, gdy warunki panujące w obrębie szyjki są niebezpieczne dla plemników, bądź też w przypadku wystąpienia czynnika męskiego i endometriozy. Niekiedy zdarza się, że inseminację stosuje się również w przypadku niepłodności idiopatycznej i przy zaburzeniach owulacji.
Metoda in vitro
Polega na pobraniu kilku komórek jajowych od pacjentki a następnie zapłodnieniu ich w warunkach laboratoryjnych. Po zapłodnieniu jedną z nich umieszcza się wewnątrz jamy macicy. Zanim do tego dojdzie, zapłodnione komórki są przechowywane w laboratorium przez 3 – 5 dni. Metodę tą stosuje się zwłaszcza w przypadku wystąpienia niedrożności jajników. słabej jakości nasienia i zespołu niepękających pęcherzyków jajnikowych. Czasami in vitro stosuje się również u osób z niepłodnością idiopatyczną, aczkolwiek zaleca się, by jej wykonanie było poprzedzone jak najdokładniejszymi badaniami.
Metody leczenia niepłodności
Niepłodność można leczyć i to na kilka różnych sposobów. Opisanie każdego z nich jest dosyć trudne, gdyż są to metody zróżnicowane i – najczęściej – mają one charakter indywidualny. Niemniej można zdefiniować kilka najważniejszych metod leczenia niepłodności i skatalogować je w oparciu o ich specyfikę.
Metody operacyjne
Chirurgiczne usunięcie przeszkód uniemożliwiających zajście w ciążę i dalszy rozwój zarodka jest bardzo często jedynym sposobem, by całkowicie wyleczyć bezpłodność. W ten sposób u kobiet usuwa się między innymi wodniaki, lub zrosty jajowodów, mięśniaki i przegrody macicy, torbiele będące skutkiem endometriozy i skutki zespołu policystycznych jajników. U mężczyzn drogą operacyjną można usunąć żylaki powrózków nasiennych, wyciąć nowotwory narządów płciowych i udrożnić nasieniowody. Zdarza się również, że w ten sposób niweluje się wady wrodzone męskich narządów płciowych.
Metody farmakologiczne
Istnieje wiele metod farmakologicznych, dzięki którym możliwe jest przywrócenie normalnej płodności. Jedną z nich jest farmakologiczna indukcja jajeczkowania, która polega na zastosowaniu cytrynianu klimofenu, lub gonadotropiny. Jeśli lekarz chce zastosować tą metodę np. u osób otyłych (bądź z nadwagą), konieczna będzie normalizacja masy ciała. W przypadku niektórych chorób (np. hipogonadyzmu hipogonadotropowego, POF i dysgenezji jajników), konieczna będzie dodatkowa stymulacja hormonami płciowymi. W farmakologicznym leczeniu niepłodności równie ważne jest niwelowanie innych schorzeń, które mogłyby mieć wpływ na zaburzenia procesu płodności. Dotyczy to zwłaszcza osób cierpiących na cukrzycę, celiakię i choroby tarczycy.
Metody psychologiczne
Stosuje się je u par, które cierpią na bezpłodność spowodowaną czynnikami natury psychologicznej. Choć wydaje się to mało prawdopodobne, to jednak u wielu osób trudności z zapłodnieniem wynikają z tej właśnie przyczyny. U takich par sprawdza się zwłaszcza profesjonalna terapia psychologiczna, w ramach której kształtuje się odpowiednie podejście pary do kwestii rodzicielstwa.
- Koniec z presją! Wielu psychologów podkreśla, że nadmierne przywiązanie do idei rodzicielstwa (i związana z tym presja), może doprowadzić do niemożności zapłodnienia. Usunięcie tej przeszkody bardzo często przywraca naturalną płodność.
- Zgoda w związku. Jedną z metod psychologicznych w leczeniu bezpłodności jest odpowiednia relacja partnerów. Miłość i wierność to uczucia, które pozytywnie kształtują podejście przyszłych rodziców do kwestii ojcostwa i macierzyństwa.
- Walka z depresją. Psychologiczne leczenie bezpłodności może również polegać na… walce z depresją. Psychologie wskazują, że to właśnie ona jest jedną z przyczyn niemożności posiadania własnego potomstwa.
Metody dietetyczne
W niektórych przypadkach za bezpłodność odpowiedzialna jest niewłaściwa dieta, w tym – nadmierna masa ciała. Jeśli lekarz specjalista zdiagnozuje przyczynę dietetyczną, może on skierować pacjenta (lub obydwu partnerów) do dietetyka. Rolą specjalisty będzie w tym przypadku dokładne określenie jadłospisu i – jeśli to możliwe – maksymalne wzbogacenie go naturalnymi składnikami (warzywa, owoce itd.).
Bezpłodność a naprotechnologia
Kolejną metodą leczenia niektórych przyczyn bezpłodności jest naprotechnologia. Opiera się ona na długotrwałej obserwacji zachowań organizmu kobiety, również w oparciu o nieco zmodyfikowany model Creightona. Metoda ta pozwala na:
- zdiagnozowanie problemów powodujących bezpłodność,
- wyznaczenie najefektywniejszych dni płodnych,
- kompleksową pomoc psychologiczną,
- wsparcie w uzyskaniu normalnych cyklów płodności.
Naprotechnologia jest formą diagnozy, której efektem może być całkowite wyleczenie z niektórych schorzeń. Niestety metoda ta nie zawsze prowadzi do pełnego wyleczenia, a jedynie do wytyczenia dalszych dróg postępowania. Naprotechnologia jest wskazana dla osób, u których stan bezpłodności jest odwracalny. Nie zaleca się jej pacjentom, u których przyczyny bezpłodności mają charakter nieodwracalny.
Czy bezpłodność da się wyleczyć?
Leczenie bezpłodności jest bardzo trudne i pełne wielu różnych poświęceń. Rzadko zdarza się, by do zapłodnienia doszło w pierwszym miesiącu od rozpoczęcia terapii. Bardzo ważne jest, by w tym skądinąd trudnym czasie partnerzy wspierali się nawzajem.
Niestety na chwilę obecną nie istnieje 100 procentowa metoda leczenia bezpłodności. Nie ma też metody najlepszej, gdyż istnieją dziesiątki przyczyn, które mogą ją spowodować. Tak czy inaczej, wybierając konkretną formę leczenia, warto postawić na rozwiązania optymalne dla naszego organizmu. Nie należy się też śpieszyć, gdyż pośpiech nie pomaga w leczeniu bezpłodności.
Podsumowanie
Leczenie bezpłodności nie powinno być ukierunkowane wyłącznie na spłodzenie potomstwa. Często zdarza się, że dopiero brak możności posiadania dziecka, pozwala na zdiagnozowanie chorób, o których wcześniej nie mieliśmy pojęcia. Pamiętajmy, że zawsze najważniejsze jest nasze zdrowie.
